Παρασκευή 15 Μαΐου 2015

Σχετικά με τη φόρμα επικοινωνίας

Παρακαλούμε, κατά την προσπάθειά σας να έρθετε σε επικοινωνία μαζί μας, να αποστέλλετε σχόλια, παρατηρήσεις και διορθωτικές προτάσεις στη φόρμα των σχολίων (το λευκό πλαίσιο στο τέλος κάθε ανάρτησης). Να'στε καλά!

Αρχαία Ελληνική Ιστοριογραφία: Ηρόδοτος (απόσπασμα, ερμηνευτικά, ασκήσεις)

ὡς δὲ ἄρα παρεσκευάδατο τοῖσι Ἕλλησι, προσήισαν πρὸς τοὺς βαρβάρους. ἰοῦσι δέ σφι φήμη τε ἐσέπτατο ἐς τὸ στρατόπεδον πᾶν καὶ κηρυκήιον ἐφάνη ἐπὶ τῆς κυματωγῆς κείμενον· ἡ δὲ φήμη διῆλθέ σφι ὧδε, ὡς οἱ Ἕλληνες τὴν Μαρδονίου στρατιὴν νικῷεν ἐν Βοιωτοῖσι μαχόμενοι. δῆλα δὴ πολλοῖσι τεκμηρίοισί ἐστι τὰ θεῖα τῶν πρηγμάτων, εἰ καὶ τότε τῆς αὐτῆς ἡμέρης συμπιπτούσης τοῦ τε ἐν Πλαταιῇσι καὶ τοῦ ἐν Μυκάλῃ μέλλοντος ἔσεσθαι τρώματος φήμη τοῖσι Ἕλλησι τοῖσι ταύτῃ ἐσαπίκετο, ὥστε θαρσῆσαί τε τὴν στρατιὴν πολλῷ μᾶλλον καὶ ἐθέλειν προθυμότερον κινδυνεύειν.                                                                                                                                                                                                   Ηρόδοτος, Ἱστορίαι, 9.100






Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ (επιλέξτε την απάντηση που καλύπτει πληρέστερα την περίοδο):

1. Το Θ' βιβλίο των Ἱστοριῶν του Ηροδότου πραγματεύεται, εν πολλοίς, ________________ .
    α. την καθοριστική για την έκβαση των Μηδικών μάχη στις Πλαταιές
    β. τα αίτια της Ιωνικής Επανάστασης, η οποία θα αποτελέσει το πρόσχημα για την εισβολή των Περσών στον ελλαδικό χώρο
    γ. τη ναυμαχία στα ανοιχτά της Μυκάλης

2. Ο Μαρδόνιος είναι _______________ .
    α. Έλληνας αποστάτης
    β. Πέρσης στρατηγός
    γ. Έλληνας στην υπηρεσία του μισθοφορικού στρατού των Περσών

3. Λαμβάνοντας υπόψη το σημείο της πορείας της μάχης, έτσι όπως παρατίθεται στην εκατοστή παράγραφο της "Καλλιόπης", πώς θα σχολιάζατε την ψυχολογική κατάσταση των Ελλήνων;
    α. Μάλλον θετική

    β. Φανερά αρνητική
    γ. Συγκεχυμένη





Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (απαντήστε με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία σε κάθε ερώτηση):

1. Ποια είναι τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο παρατιθέμενο απόσπασμα;

2. Ποιος είναι ο χώρος διεξαγωγής της μάχης;

3. Ποιο είναι το έτος κατά το οποίο λαμβάνει χώρα η μάχη;





Γ. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (απαντήστε σύντομα και περιεκτικά στις εξής ερωτήσεις - έως 50 λέξεις):

1. Πώς λειτουργεί το υπερφυσικό στοιχείο στην εξέλιξη της αφήγησης του Ηροδότου; 

2. Κατά την κρίση σας, μπορεί ένας καλός οιωνός να καταστεί αποφασιστικός για το αποτέλεσμα μιας μάχης; Μπορείτε να αντλήσετε παραδείγματα από το διδόμενο απόσπασμα καθώς και από τις ιστορικές σας γνώσεις.

3. Πώς μπορείτε να χαρακτηρίσετε τον Ηρόδοτο ως προς τη στάση του ως ιστορικού; Είναι αντικειμενικός ως προς τις περιγραφές και τις αφηγήσεις του;





Δ. Να αποδώσετε τους εξής ιωνικούς τύπους στην αττική διάλεκτο. Έπειτα, να τους αναγνωρίσετε γραμματικά.

1. προσήισαν
2. κηρυκήιον
3. σφι
4. ἐσαπίκετο
5. στρατιὴν





Ε. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους του αποσπάσματος.





ΣΤ. Να αποδώσετε το απόσπασμα στη νέα ελληνική. 





Ζ. ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ:
Εναλλακτική ιστορία: ποια θεωρείτε ότι θα ήταν η έκβαση της μάχης των Πλαταιών, με τη νέα υπόθεση ότι δεν γινόταν αντιληπτό το θεϊκό σημάδι;

Τρίτη 28 Απριλίου 2015

Ηρόδοτος: "ο πατέρας της ιστορίας"

quamquam et apud Herodotum patrem historiae et apud Theopompum sunt innumerabiles fabulae. 
                                                                                                                                                                            Cicero, De Legibus, 1.5 

[Και στον Ηρόδοτο, βέβαια, τον πατέρα της ιστορίας, και στον Θεόπομπο απαντούν πολυάριθμες μυθιστορικές αφηγήσεις.]


"Πατέρα της ιστορίας" χαρακτήρισε τον Αλικαρνασσέα ίστορα ο λατίνος ρήτορας και φιλόσοφος Κικέρωνας, και έτσι εξακολουθεί να είναι γνωστός και στις μέρες μας ο Ηρόδοτος. Κατά πόσο όμως ισχύει κάτι τέτοιο; Ως ποιον βαθμό είναι δικαιολογημένη η αναφορά του ως "πατέρα της ιστορίας";

Η απάντηση σε μια τέτοια ερώτηση ίσως κρύβεται στο προοίμιο των Ιστοριών του:

Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλέα γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι. 


                                               Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο Α, 1.1.1

[Ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό εκθέτει εδώ τις έρευνές του, για να μη ξεθωριάσει με τα χρόνια ό,τι έγινε από τους ανθρώπους, μήτε έργα μεγάλα και θαυμαστά, πραγματοποιημένα άλλα από τους Έλληνες και άλλα από τους βαρβάρους, να σβήσουν άδοξα· ιδιαίτερα γίνεται λόγος για την αιτία που αυτοί πολέμησαν μεταξύ τους.]

Αμέσως μετά από το όνομά του ("Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος") τοποθετεί τη λέξη "ἱστορίη" (=αυτοψία, μαρτυρία). Είναι η πρώτη φορά σε σωζόμενο κείμενο που χρησιμοποιείται με αυτή τη σημασία και, ως τέτοια, θα οριοθετήσει το περιεχόμενο της ιστορικής έρευνας και θα προσφέρει το όνομά της στην αντίστοιχη επιστήμη. Άρα μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο Ηρόδοτος είναι όντως ο "πατέρας της ιστορίας"; 

Θα ήταν επισφαλές να σπεύσουμε σε μια τέτοια διαπίστωση, ιδιαίτερα έχοντας στη διάθεσή μας στοιχεία προβληματικά, με την έννοια ότι έρχονται να καταρρίψουν όσα θεωρούνταν έως πρότινος δεδομένα. Ο Ηρόδοτος δεν είναι ο πρώτος που γράφει ιστορικό κείμενο. Αρκεί να θυμηθούμε τα ποιήματα με ιστορικό θέμα που είχαν γραφτεί πριν από τις ηροδότειες ιστορίες, όπως εκείνα που συνέθεσαν ο Σημωνίδης ο Αμοργίνος, ο Μίνερμος ο Κολοφώνιος, ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, ο Πανύασσις και ο Σιμωνίδης ο Κείος. Ούτε μπορεί να υποστηριχθεί ότι είναι ο πρώτος που γράφει ιστορία σε πεζό, πρωτείο που κατέχει ο Εκαταίος ο Μιλήσιος. Και πάλι, δεν είναι ούτε από τους πρώτους (ενδεικτικά μνημονεύονται οι Ακουσίλαος ο Αργείος, Φερεκύδης ο Αθηναίος, Σκύλαξ ο Καρυανδεύς, Ευθυμένης ο Μασσαλιώτης, Άννων ο Καρχηδόνιος και ο Διονύσιος ο Μιλήσιος). Τότε γιατί μας έχει μείνει γνωστός και υιοθετείται ακόμα και σήμερα ο χαρακτηρισμός του ως "πατέρα της ιστορίας", όπως αποδόθηκε στα ελληνικά από το "patrem historiae" του Κικέρωνα; Τι είναι αυτό που τον ξεχωρίζει από τους προγενέστερους και τους σύγχρονούς του συγγραφείς ιστορικών κειμένων;

Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλέα γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι᾽ ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι.

                                               Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο Α, 1.1.1


Ένα από τα εγχειρήματα του Ηροδότου είναι να παρουσιάσει τὰς αἰτίας γεγονότων που φαίνονται να του τραβούν την προσοχή ή που ο ίδιος θεωρεί άξια προς διερεύνηση. Κατά την ἀπόδεξιν, η οποία έχει μάλλον την έννοια της επίδειξης (καθώς το κείμενο του Ηροδότου προοριζόταν για προφορική παρουσιάση μπροστά σε κοινό), παραθέτει διαφορετικές εκδοχές που συνέλεξε μέσω της μεθόδου της αυτηκοΐας ή/και της αυτοψίας και στο τέλος αυτών προσθέτει τη δική του εκδοχή, η οποία, κατά τη γνώμη του, βρίσκεται πιο κοντά στην αλήθεια. Μια τέτοια αλήθεια, φυσικά, δε θα μπορούσε να είναι συνυφασμένη με θεούς και μυθικά όντα, όπως θα ήταν αναμενόμενο από έναν ορθολογιστή.

Παρατηρούμε, λοιπόν, τη γραμμή που χαράζει ο Αλικαρνασσεύς, η οποία τον διαφοροποιηθεί από τους υπόλοιπους ιστορικούς, που έζησαν πριν ή και κατά την ίδια με αυτόν περίοδο, με αποτέλεσμα να καινοτομήσει στην καταγραφή της ιστορίας και να ηγηθεί ενός νέου είδους ιστορικής αφήγησης με καθορισμένα χαρακτηριστικά και με κάπως πιο ορθολογικά εργαλεία συλλογής πληροφοριών. Ίσως αυτό να τον καθιστά τελικά "πατέρα της ιστορίας", την οποία θα εξελίξει μισό αιώνα αργότερα στην ώριμή της μορφή ο "μεγαλύτερος αρχαίος Έλληνας ιστορικός", ο Θουκυδίδης.


Ενδεικτική βιβλιογραφία:
1. A. A. Long, "Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι", μετάφραση Θ. Νικουλαΐδη - Τ. Τυφλόπουλου, επιμέλεια Δ. Ι. Ιακώβ, εκδ. Παπαδήμα, 2005, Αθήνα.
2. Heinz-Gunther Nesselrath, "Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία", τόμος Α', επιμέλεια Δ. Ι. Ιακώβ - Α. Ρεγκάκος, εκδ. Παπαδήμα, 2008, Αθήνα.
3. "Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι", Α' τάξη Γενικού Λυκείου, εκδ. ΟΕΔΒ, 2010.

Ηλεκτρονική πηγή:
1.  http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=1


(Σημείωμα για μελλοντική διόρθωση: ο ρόλος των θεών στην αφήγηση του Ηροδότου.)